De bejubelde tentoonstelling over Jan Van Eyck, aanbevelingen over drugsbeleid, relevante campagnes rond seksuele gezondheid - het zijn maar enkele van de vele verwezenlijkingen met een brede maatschappelijke impact waaraan UGent-onderzoek heeft bijgedragen.

In elk van deze voorbeelden speelden interdisciplinaire onderzoeksconsortia (IDC's) een sleutelrol. De UGent had er al vier en creëert er nu in 2020 zes nieuwe bij.

Met de IDC's wil de UGent interdisciplinair onderzoek aanmoedigen, maar ook - en dat is minstens even belangrijk - de maatschappelijke valorisatie van dat onderzoek bevorderen.

De IDC's werken daarmee complementair aan de IOF-consortia, die vooral op economische valorisatie (patenten, spin-offs, dienstverlening aan bedrijven en industrie, ...) gericht zijn.

Stakeholders

Elke IDC verenigt tientallen onderzoekers, verbonden aan diverse onderzoeksgroepen uit verschillende faculteiten. Zo telt het gloednieuwe consortium GRAY, dat onderzoek zal doen naar '˜jong' verouderen, 26 promotoren uit maar liefst zes faculteiten. Samen met hun stakeholders of belanghebbenden gaan deze onderzoekers aan de slag om de maatschappelijke uitdagingen binnen hun thema te bestuderen. Het is de bedoeling dat ze daarbij ook bijdragen aan oplossingen.

"Het gaat om meer dan enkel het communiceren van onderzoeksresultaten," zegt Esther De Smet, beleidsadviseur bij de directie Onderzoeksaangelegenheden. "De IDC's betrekken hun stakeholders doorheen de hele onderzoekscyclus: van de zoektocht naar relevante thema's, over het stellen van de juiste onderzoeksvragen en de praktische uitvoering, tot het effectief gebruiken van de resultaten door de stakeholders om iets te veranderen. Pas als onderzoek werkelijk iets veranderd heeft in onze samenleving, kunnen we immers van maatschappelijke impact spreken."

De mond vol over impact

Het streven naar die maatschappelijke impact - naast wetenschappelijke impact - wordt almaar belangrijker in de onderzoekswereld. In verschillende landen (vb. Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, Australië, Verenigde Staten) wordt het financieringssysteem eraan aangepast, er is de trend naar citizen science of burgerwetenschap, de Europese Commissie neemt het op in haar nieuwe kaderprogramma Horizon Europe, enzovoort.

De UGent ontwaarde zeven jaar geleden al de trend en sprong op de impacttrein, toen die in Vlaanderen amper vertrokken was. In het beleidsplan maatschappelijke valorisatie werd een hele reeks acties voorgesteld om de interactie tussen onderzoek en maatschappij beter uit te bouwen.

Kort daarvoor werden ook de alfaconsortia opgericht. Die moesten interdisciplinaire samenwerking stimuleren, en tegelijk de maatschappelijke rol van de alfawetenschappen versterken. In 2018 vervelden die alfaconsortia tot de eerste IDC's: het Henri Pirenne Institute for Medieval Studies, het Ghent Centre for Global Studies, het consortium Crime, Criminology and Criminal Policy, en PSYNC - Samen-werken voor mentale gezondheid.

Arbeidsmarkt, mensenrechten en meer

Het bleek een succesverhaal. "We zagen zo veel inspirerends gebeuren," zegt Esther De Smet. "De manier waarop PSYNC verder bouwde aan haar samenwerking met het werkveld, hoe het CCCP-consortium onderzoek vertaalde naar beleidsadviezen, de bijdrage aan het ACCOMPLISSH-project dat ervaringen met impact samenbracht om tot handvatten voor co-creatie te komen, het hele project rond Jan Van Eyck waar we nu van kunnen genieten, enzovoort. Maar evenzeer hoe de coördinatoren onderling een team vormden én zich inzetten voor het onderzoeksbeleid van de UGent."

Genoeg redenen om eind 2018 een oproep voor nieuwe IDC's te organiseren. Uit de voorstellen werden in december 2019 zes onderzoeksconsortia gekozen die vanaf dit jaar de naam IDC mogen dragen. Zij krijgen middelen uit het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF) voor een voltijdse coördinator op postdocniveau. Die coördinator vormt de lijm tussen de IDC-onderzoekers.

Hij houdt een overzicht op de onderzoeksactiviteiten, gaat op zoek naar Europese en andere onderzoeksfinanciering, en treedt op als zogenaamde knowledge broker of kennismakelaar. Dat betekent dat hij op zoek gaat naar impacttrajecten, manieren om met de verzamelde kennis en expertise effectief een maatschappelijk verschil te maken. De UGent zorgde niet enkel voor een contract van onbepaalde duur, maar werkte speciaal voor deze coördinatoren ook een aangepast loopbaanmodel uit.

De nieuwe IDC's werken rond uiteenlopende thema's als arbeidsmarkt (consortium van promotor/woordvoerder prof. Stijn Baert), '˜jong' ouder worden (prof. Greet Cardon), mensenrechten (prof. Eva Brems), Gentse duurzaamheidsvraagstukken (prof. Thomas Block), digitale innovatie voor mens en samenleving (prof. Piet Demeester), en migratie en sociale mobiliteit (prof. Ilse Derluyn).

Alfa's in de cockpit

Met de nieuwe IDC's bouwt de UGent verder aan haar beleid rond maatschappelijke valorisatie. En dat wordt met veel belangstelling gevolgd. Esther De Smet: "Als ik buitenlandse collega's ontmoet die ook rond impact werken, zijn ze altijd erg geïnteresseerd in hoe wij het hier aanpakken. Onze manier, met knowledge brokers die decentraal zijn ingebed maar tegelijk een centrale rol vervullen én hiervan een carriè¨re kunnen maken, blijkt relatief uniek." Wat ook opvalt is dat veel van de IDC's een oorsprong vinden of een sterke poot hebben in de alfawetenschappen. "Eigenlijk verbaast dat me niet," zegt Esther De Smet. "Deze disciplines hebben een cruciale rol in onze maatschappelijke uitdagingen. Maar het liefst zien we natuurlijk alfa, bè¨ta, gamma!" De IDC's hebben met hun interdisciplinaire en op impact gerichte invalshoek in elk geval een belangrijke nieuwe focus opgenomen voor de UGent, naast die op fundamenteel onderzoek en economische valorisatie.

Meer info

Esther De Smet, beleidsadviseur Directie Onderzoeksaangelegenheden
Overzicht IDC-consortia gericht op maatschappelijke impact